عمرو بن عثمان بن قنبر معروف به سیبویه (د:۱۸۰ هـ ق.)، از دانشمندان بزرگ ایرانی سده‌ی دوم هجری است که یکی از کهن‌ترین آثار ارزشمند در جهان اسلام را به نام الکتاب به نگارش درآورده است. این کتاب نه تنها نخستین و ماندگارترین اثر موجود در زمینه‌ی دستور زبان عربی است، بلکه دانش‌های دیگری چون زبان‌شناسی، لغت، تفسیر، قرائت، بلاغت، حدیث و حتّی فقه نیز از آن بهره‌های فراوانی برده‌اند و پایه‌های نخستین خویش را بر آگاهی‌های این کتاب استوار ساخته‌اند.با این حال پیش از این کتاب مستقلی به زبان فارسی درباره وی نوشته نشده بود و تمام بضاعت فارسی‌زبانان درباره‌ی این دانشمند پرآوازه در چند مقاله و پژوهش خلاصه می‌شد.
محمد باهر که کتاب «سیبویه» به کوشش او شکل گرفته است، در این اثر در پی جبران این کمبودها بوده، بر این اساس با کمک جمعی از سیبویه‌پژوهان ایرانی و خارجی، این کتاب را فراهم آورده است.
کتاب پرحجم «سیبویه‌پژوهی» در چهار فصل با عنوان‌های «مباحث تاریخی»، «صرف و نحو»، «زبان و زبان‌شناسی(آواشناسی، معنی‌شناسی و کاربردشناسی)» و «شعر» و در قالب ۳۹ مقاله تحلیلی، جنبه‌های گوناگون شخصیت علمی این دانشمند را بررسی می‌کند.
«سیبویه و الکتاب»، «علم نحو پیش از ابوالاسود دوئلی»، «استادان سیبویه»، «تاریخ نحو»، «جایگاه سیبویه در نحو عربی»، «پژوهشی زبان‌شناسانه درباره الکتاب»، «سیبویه و قرائات قرآنی»، «آرای سیبویه از منظر فقیهان شیعه» و «اصلاحات زبان‌شناسی در سده‌های نخستین اسلامی» نیز عنوان برخی از مقالات گردآمده در این کتاب است.
کتاب «سیبویه‌پژوهی» را موسسه خانه کتاب در قطع رقعی بزرگ در ۸۲۰ صفحه با شمارگان هزار نسخه و به بهای ۲۵هزار و ۵۰۰ تومان در آبان ماه ۱۳۹۱ منتشر کرده است. چکیده‌ای از مقالات این کتاب نیز به زبان انگلیسی به کتاب ضمیمه شده است. فهرست مقالات این مجموعه بدین شرح است:
کلیات/ مباحث تاریخی
۱. سیبویه و الکتاب / محمّد باهر
۲. علم نحو پیش از ابوالأسود دوئلی / غانم قدوری الحمد / ترجمه غلامرضا جمشیدنژاد اوّل
۳. استادان سیبویه و دستورنویسان سده‌های نخستین اسلامی/ کرنلیوس ورستیخ / ترجمه مصطفی امیری
۴. تاریخ نحو / علی نجدی ناصف/ ترجمه محمّد باهر
۵. بیضاء زادگاه سیبویه/ پرویز اذکائی
۶. جایگاه سیبویه در نحو عربی/ علیرضا ذکاوتی قراگزلو
۷. خلیل بن احمد و الکتاب/ باقر قربانی زرّین
۸. سیبویه پیشوای نحویان/ سیّدرضا نجفی
۹. مررت بسیبویه وسیبویه آخر/ جویا جهانبخش
۱۰. الکتاب؛ ترکیب، داده‌ها، و اصطلاحات / مایکل کارتر/ ترجمه مجدالدین کیوانی
۱۱. پژوهشی زبان‌شناسانه دربارة الکتاب/ زهرا خسروی
۱۲. دو پژوهش دربارة الکتاب / سیّد محمّدحسین مرعشی
قرآن / حدیث
۱۳. دستور زبان عربی و تفسیر قرآن در نخستین سده‌های اسلامی؛ مروری بر کتاب کرنلیوس ورستیخ/ مرتضی کریمی‌نیا
۱۴. بررسی نخستین متون تفسیری: نقدی بر دیدگاه ورستیخ در باب سیبویه و خاستگاه نحو در تفاسیر قرآنی کهن/ آندرو ریپین/ ترجمه مرتضی کریمی‌نیا
۱۵. تفسیر آیات مشکله در کلام سیبویه/ عبدالرسول هادیان شیرازی
۱۶. سیبویه و قرائات قرآنی / سیّدحسین مرعشی
۱۷. استشهاد به حدیث در الکتاب/ بابک فرزانه
۱۸. آرای سیبویه از منظر فقیهان شیعه/ محمّد برکت
صرف/ نحو
۱۹. مصدر از دیدگاه سیبویه/ سیّدعبداللّه انوار
۲۰. اختلاف نظر سیبویه و خلیل در زمینه آوا و ساختار/ احمد بن محمّد بن احمد القرشی/ ترجمه غلامرضا جمشیدنژاد اوّل
۲۱. همگونی ابدال در فارسی از نگاه سیبویه/ السیّدیعقوب بکر/ ترجمه محمّدحسین ساکت
۲۲. الکتاب و نمونه‌هایی از اجتهاد سیبویه در جعل و وضع اصول نحوی/ ابراهیم دیباجی، حامد صدقی، مریم دلاور
۲۳. علّت کثرت کاربرد در الکتاب سیبویه / رشید العبیدی/ ترجمه علی علی‌محمّدی
۲۴. پنداشتهای نادرست نحویان دربارة دیدگاههای سیبویه/ موسی بنای العلیلی/ ترجمه علی صابری، فخرالسادات طباطبایی
زبان و زبان‌شناسی/ آواشناسی/ معنی‌شناسی/ کاربردشناسی
۲۵. سیبویه و سنّت زبان‌شناسی ایرانی ـ اسلامی / محمّدامین ناصح
۲۶. اصطلاحات زبان‌شناسی در سده‌های نخستین اسلامی / کرنلیوس ورستیخ/ ترجمه مصطفی امیری
۲۷. اثر سیبویه در پیدایی دستور زبان عبری / حسن محمّد توفیق ظاظا/ ترجمه محمّدحسین ساکت
۲۸. سیبویه؛ یاریگری اسلام به تاریخ دانش زبان‌شناسی / خلیل سمعان / ترجمه محمّدحسین ساکت
۲۹. دیدگاههای آواشناسی سیبویه / محمّدرضا ستوده‌نیا
۳۰. آواشناسی سیبویه / حسین علینقیان
۳۱. سیبویه و جرجانی؛ نزدیکی و اشتراک در دیدگاههای زبان‌شناختی/ علیرضا باقر
۳۲. در جست‌وجوي معنا؛ نگاهي به جايگاه معناي جمله در تحليلهاي زباني سيبويه، پيروان و مخالفان او/ سیّدعلیرضا مددی
۳۳. سیبویه؛ مبتکر نظام چندارزشی جمله در جهان اسلام / محمّد خاقانی اصفهانی
۳۴. جایگاه سیاق و دلالت نزد سیبویه/ زهرا خسروی
۳۵. کاربردشناسی در دیدگاههای نحوی سیبویه / ادریس مقبول / ترجمه علیرضا باقر
۳۶. دانشمند نحوی سدة هشتم میلادی؛ سهمی در تاریخ زبان / مایکل کارتر/ ترجمه منوچهر پزشک
۳۷. روش کاربردی در الکتاب سیبویه/ دلیله مزوز/ ترجمه صفیه اسفندیاری
شعر
۳۸. سیبویه و بحث ترنّم / محمّد فشارکی
۳۹. سیبویه و ضرورتهای شعری / علی‌اصغر قهرمانی مقبل
محمد باهر که کتاب «سیبویه» به کوشش او شکل گرفته است، در این اثر در پی جبران این کمبودها بوده، بر این اساس با کمک جمعی از سیبویه‌پژوهان ایرانی و خارجی، این کتاب را فراهم آورده است.
کتاب پرحجم «سیبویه‌پژوهی» در چهار فصل با عنوان‌های «مباحث تاریخی»، «صرف و نحو»، «زبان و زبان‌شناسی(آواشناسی، معنی‌شناسی و کاربردشناسی)» و «شعر» و در قالب ۳۹ مقاله تحلیلی، جنبه‌های گوناگون شخصیت علمی این دانشمند را بررسی می‌کند.
«سیبویه و الکتاب»، «علم نحو پیش از ابوالاسود دوئلی»، «استادان سیبویه»، «تاریخ نحو»، «جایگاه سیبویه در نحو عربی»، «پژوهشی زبان‌شناسانه درباره الکتاب»، «سیبویه و قرائات قرآنی»، «آرای سیبویه از منظر فقیهان شیعه» و «اصلاحات زبان‌شناسی در سده‌های نخستین اسلامی» نیز عنوان برخی از مقالات گردآمده در این کتاب است.
کتاب «سیبویه‌پژوهی» را موسسه خانه کتاب در قطع رقعی بزرگ در ۸۲۰ صفحه با شمارگان هزار نسخه و به بهای ۲۵هزار و ۵۰۰ تومان در آبان ماه ۱۳۹۱ منتشر کرده است. چکیده‌ای از مقالات این کتاب نیز به زبان انگلیسی به کتاب ضمیمه شده است. فهرست مقالات این مجموعه بدین شرح است:
کلیات/ مباحث تاریخی
۱. سیبویه و الکتاب / محمّد باهر
۲. علم نحو پیش از ابوالأسود دوئلی / غانم قدوری الحمد / ترجمه غلامرضا جمشیدنژاد اوّل
۳. استادان سیبویه و دستورنویسان سده‌های نخستین اسلامی/ کرنلیوس ورستیخ / ترجمه مصطفی امیری
۴. تاریخ نحو / علی نجدی ناصف/ ترجمه محمّد باهر
۵. بیضاء زادگاه سیبویه/ پرویز اذکائی
۶. جایگاه سیبویه در نحو عربی/ علیرضا ذکاوتی قراگزلو
۷. خلیل بن احمد و الکتاب/ باقر قربانی زرّین
۸. سیبویه پیشوای نحویان/ سیّدرضا نجفی
۹. مررت بسیبویه وسیبویه آخر/ جویا جهانبخش
۱۰. الکتاب؛ ترکیب، داده‌ها، و اصطلاحات / مایکل کارتر/ ترجمه مجدالدین کیوانی
۱۱. پژوهشی زبان‌شناسانه دربارة الکتاب/ زهرا خسروی
۱۲. دو پژوهش دربارة الکتاب / سیّد محمّدحسین مرعشی
قرآن / حدیث
۱۳. دستور زبان عربی و تفسیر قرآن در نخستین سده‌های اسلامی؛ مروری بر کتاب کرنلیوس ورستیخ/ مرتضی کریمی‌نیا
۱۴. بررسی نخستین متون تفسیری: نقدی بر دیدگاه ورستیخ در باب سیبویه و خاستگاه نحو در تفاسیر قرآنی کهن/ آندرو ریپین/ ترجمه مرتضی کریمی‌نیا
۱۵. تفسیر آیات مشکله در کلام سیبویه/ عبدالرسول هادیان شیرازی
۱۶. سیبویه و قرائات قرآنی / سیّدحسین مرعشی
۱۷. استشهاد به حدیث در الکتاب/ بابک فرزانه
۱۸. آرای سیبویه از منظر فقیهان شیعه/ محمّد برکت
صرف/ نحو
۱۹. مصدر از دیدگاه سیبویه/ سیّدعبداللّه انوار
۲۰. اختلاف نظر سیبویه و خلیل در زمینه آوا و ساختار/ احمد بن محمّد بن احمد القرشی/ ترجمه غلامرضا جمشیدنژاد اوّل
۲۱. همگونی ابدال در فارسی از نگاه سیبویه/ السیّدیعقوب بکر/ ترجمه محمّدحسین ساکت
۲۲. الکتاب و نمونه‌هایی از اجتهاد سیبویه در جعل و وضع اصول نحوی/ ابراهیم دیباجی، حامد صدقی، مریم دلاور
۲۳. علّت کثرت کاربرد در الکتاب سیبویه / رشید العبیدی/ ترجمه علی علی‌محمّدی
۲۴. پنداشتهای نادرست نحویان دربارة دیدگاههای سیبویه/ موسی بنای العلیلی/ ترجمه علی صابری، فخرالسادات طباطبایی
زبان و زبان‌شناسی/ آواشناسی/ معنی‌شناسی/ کاربردشناسی
۲۵. سیبویه و سنّت زبان‌شناسی ایرانی ـ اسلامی / محمّدامین ناصح
۲۶. اصطلاحات زبان‌شناسی در سده‌های نخستین اسلامی / کرنلیوس ورستیخ/ ترجمه مصطفی امیری
۲۷. اثر سیبویه در پیدایی دستور زبان عبری / حسن محمّد توفیق ظاظا/ ترجمه محمّدحسین ساکت
۲۸. سیبویه؛ یاریگری اسلام به تاریخ دانش زبان‌شناسی / خلیل سمعان / ترجمه محمّدحسین ساکت
۲۹. دیدگاههای آواشناسی سیبویه / محمّدرضا ستوده‌نیا
۳۰. آواشناسی سیبویه / حسین علینقیان
۳۱. سیبویه و جرجانی؛ نزدیکی و اشتراک در دیدگاههای زبان‌شناختی/ علیرضا باقر
۳۲. در جست‌وجوي معنا؛ نگاهي به جايگاه معناي جمله در تحليلهاي زباني سيبويه، پيروان و مخالفان او/ سیّدعلیرضا مددی
۳۳. سیبویه؛ مبتکر نظام چندارزشی جمله در جهان اسلام / محمّد خاقانی اصفهانی
۳۴. جایگاه سیاق و دلالت نزد سیبویه/ زهرا خسروی
۳۵. کاربردشناسی در دیدگاههای نحوی سیبویه / ادریس مقبول / ترجمه علیرضا باقر
۳۶. دانشمند نحوی سدة هشتم میلادی؛ سهمی در تاریخ زبان / مایکل کارتر/ ترجمه منوچهر پزشک
۳۷. روش کاربردی در الکتاب سیبویه/ دلیله مزوز/ ترجمه صفیه اسفندیاری
شعر
۳۸. سیبویه و بحث ترنّم / محمّد فشارکی
۳۹. سیبویه و ضرورتهای شعری / علی‌اصغر قهرمانی مقبل